Yeme Bozuklukları

Yeme Bozukluğu Nedir?

Yeme bozuklukları, bir kişinin beslenme alışkanlıklarında ve beden algısında anormal değişiklikler yaşadığı, ciddi ve karmaşık psikolojik rahatsızlıklardır. Bu bozukluklar, sadece kişinin fiziksel sağlığını değil, aynı zamanda zihinsel ve duygusal sağlığını da etkileyebilir. Yeme bozuklukları, genellikle beslenme ile ilgili davranışlar üzerindeki aşırı kontrol, aşırı yeme veya yeme reddi gibi belirtilerle kendini gösterir. Bu makalede, yeme bozukluğunun ne olduğunu, belirtilerini, türlerini ve tedavi seçeneklerini ele alacağız.

Belirtiler

Yeme bozuklukları, bir dizi belirtiyle kendini gösterebilir. Kişinin vücut ağırlığı ve şekliyle aşırı meşgul olması, yemek yedikten sonra kendini kötü hissetme veya kusma, açlık veya aşırı egzersiz gibi kompansasyon davranışları yaygın belirtiler arasındadır. Ayrıca, sosyal çekilme, depresyon, anksiyete ve düşük benlik saygısı gibi duygusal belirtiler de ortaya çıkabilir. Bu belirtiler genellikle kişinin normal işlevselliğini etkiler ve kişinin günlük yaşamını olumsuz etkiler.

Türler

Yeme bozuklukları çeşitli türlerde olabilir. Bunlar arasında en yaygın olanları şunlardır:

1. Anoreksiya Nervoza (Anoreksiya): Anoreksiya Nervoza olan kişi, belirgin biçimde düşük bir vücut ağırlığına sahip olmasına rağmen sıkı diyetler yaparak kilo vermeye çalışmakta ve kilo almaktan oldukça korkmaktadır.

Bununla birlikte kilo alma düşüncesi yoğun şekilde kaygı yarattığı için sık sık bedenini izleyerek aynada kontrol etmekte ve tartılmaktadırlar.

Hastaların bazılarında tıkınırcasına yeme ya da çıkartma davranışları olabilmektedir. Çıkartma davranışı genellikle kendini kusturma, laksatif ya da müshil kullanımı, idrar söktürücü (diüretik) ilaçlar ya da lavma kullanımı ile gerçekleşmektedir.

Anoreksiya Nervoza hastaları düşük kiloda olduğunu kabul etmemekle birlikte vücut biçimlerini algılamada bozukluk yaşarlar. Aynı zamanda vücut ağırlığına ve biçimine aşırı önem yüklerler ve öz değerlerini de ağırlıkları ile belirlerler.

Anoreksiya Nervoza hastalarının kişilik özellikleri katı, mükemmelliyetçi ve kontrolcüdür. Kontrol etme arzularını “yememe” davranışları ile sergilerler.

Anoreksiya Nervoza hastalığı; baş dönmesi,halsizlik, sürekli üşüme, asosyal tutum, özdeğer problemleri, huzursuzluk, adet düzeninde bozulma, cilt sorunları, uykusuzluk, metabolik hastalıklar, kısırlık, saç dökülmesi, böbrek ve karaciğerde hasar, depresyon, intihar gibi oldukça ciddi sorunları beraberinde getirmektedir.

2. Bulimia Nervoza (Bulimiya): Bulimiya Nervoza olan kişiler sürekli diyet ve egzersiz yaparak kilo verme ve diyet konusunu hayatının merkezine koymalarına rağmen normal kiloda ya da normal kilonun üstünde olabilmektedirler. Bulimiya Nervoza hastalarını sürekli bir şekilde tıkınırcasına yeme dönemleri olmaktadır. Tıkınırcasına yeme atakları ani olarak başlayarak çoğu kişinin yiyebileceğinden çok daha fazla yiyeceği (yaklaşık 30000-5000 kalori) kısa sürede ve hızlı bir şekilde tüketebilmektedirler. Bu esnada yemek yemeyi durdurma ile ilgili denetimleri tamamen ortadan kalkmaktadır.

Kilo almayı önlemek için kişi haftada en az 1 kez üç ay süreyle kendini kusturma, laksatif ya da müshil kullanımı, idrar söktürücü (diüretik) ilaçlar ya da lavma kullanımı gibi ilaç kötüye kullanımına yönlenmektedirler. Ancak sağlıksız çıkartma davranışlarına rağmen yine de normal kilonun üstünde olur ya da kilo almaya devam ederler. Çünkü sindirim ağızda başladığı için alınan kalorinin en az %50’si vücutta kalmaktadır.

Bulimiya Nervoza hastalarının kişilik özellikleri dışa dönük ve sosyaldir. Kendilerine verdikleri değeri ve özgüvenlerini dış görünüşleri belirlemektedir.

Bulimiya Nervoza hastalığı mide-bağırsak sorunlarına, yemek borusunda yırtılmaya, dişlerde çürüme ve ağız kokusuna, boyun ve yüzde şişkinliğe, kaslarda yorgunluğa ve hatta potasyum dengesizliğine bağlı kalp krizi riskine neden olabilmektedir. Bulimiya Nervoza diğer yeme bozuklukları gibi tedavi edilmediği sürece yıllarca devam edebilir ve Alkol, madde ve alışveriş bağımlılığı, depresyon, kaygı bozuklukları gibi birçok psikiyatrik hastalık eşlik edebilir. Tüm bunlar nedeniyle hayati risk taşımakta ve mutlaka tedavi edilmelidir.

3. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu: Tıkınırcasına yeme bozukluğu, telafi edici davranışlarının ((aşırı egzersiz, aç kalma, çıkarma davranışı gibi) bulunmadığı ve tekrarlayan yeme ataklarının olduğu klinik bir tablodur . Hastalar yemek yeme davranışı üzerindeki denetimi kaybederek aşırı yeme atakları sergilemekle birlikte dengeleyici davranışlarda bulunmazlar. Aynı zamanda vücut ağırlıkları ve beden biçimleri ile ilgili yüksek kaygı duyarak küçük düşürücü görüntüye sahip olduklarını düşünürler. Yeme atakları esnasında çok hızlı yeme, rahatsız hissedene kadar aşırı yeme, aç değilken de yeme ve aşırı yeme davranışının sonucunda utanması sebebiyle yalnız yemeyi tercih ederler. Yeme ataklarının sonucunda suçlu, utanmış, depresif ve kendinden iğrenmiş hissederler. 

Tedavi Seçenekleri

Yeme bozukluklarının tedavisi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve genellikle bireysel ihtiyaçlara ve semptomlara bağlı olarak özelleştirilir. İşte yeme bozukluklarının tedavi sürecinde kullanılan temel yaklaşımlar:

1. Psikoterapi (Konuşma Terapisi): Psikoterapi, yeme bozukluğu olan bireylerin düşünce kalıplarını ve davranışlarını değiştirmeye odaklanır. Bu terapi, bireyin sorunlarını tanımlamasına, kendi düşüncelerini sorgulamasına ve sağlıklı başa çıkma stratejilerini geliştirmesine yardımcı olur. Bireysel terapi, aile terapisi veya grup terapisi gibi farklı biçimlerde uygulanabilir.

2. Beslenme Danışmanlığı: Beslenme danışmanlığı, bireyin sağlıklı beslenme alışkanlıklarını yeniden öğrenmesine ve düzenli bir beslenme programı oluşturmasına yardımcı olur. Beslenme uzmanları, bireyin ihtiyaçlarına ve hedeflerine uygun bir beslenme planı geliştirir ve onları beslenmeyle ilgili yanlış inançlarıyla başa çıkmaya teşvik eder.

3. Tıbbi Takip ve Müdahale: Yeme bozuklukları fiziksel sağlık üzerinde ciddi etkilere sahip olabilir, bu nedenle tıbbi takip ve müdahale önemlidir. Tedavi sürecinde, bireyin fiziksel sağlık durumu düzenli olarak izlenir ve herhangi bir beslenme bozukluğuna bağlı komplikasyonların tedavisi sağlanır. Bu, bir doktorun, diyetisyenin ve diğer sağlık profesyonellerinin işbirliği içinde gerçekleştirilir.

4. Destek Grupları ve Destek Ağı: Destek grupları, yeme bozukluğuyla başa çıkan bireylerin bir araya gelerek deneyimlerini paylaşabilecekleri, destek alabilecekleri ve birbirlerine güç verebilecekleri bir ortam sağlar. Ayrıca, aile üyeleri ve yakın arkadaşlar gibi bir destek ağı da önemlidir. Bu destek ağı, bireyin tedavi sürecinde duygusal ve pratik destek sağlayabilir.

5. İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda, yeme bozukluklarının semptomlarını yönetmek için ilaçlar reçete edilebilir. Özellikle depresyon, anksiyete veya obsesif-kompulsif bozukluk gibi eşlik eden psikiyatrik durumlar varsa, ilaçlar tedaviye entegre edilebilir. Ancak, ilaç tedavisi genellikle psikoterapi ve diğer tedavi yöntemleriyle birlikte kullanılır.

6. Hastanede İzlem ve Rehabilitasyon: Yeme bozukluğu belirtileri çok ciddi veya yaşamı tehdit ediciyse, hastanede izlem ve rehabilitasyon gerekebilir. Bu durumda, bireyin beslenmesi ve sağlığı yakından izlenir ve acil tıbbi müdahaleler sağlanır. Ayrıca, hastanede izlem süreci, bireyin beslenme alışkanlıklarını yeniden öğrenmesine ve sağlıklı davranışlar geliştirmesine yardımcı olabilir.

Tedavi süreci, yeme bozukluğu olan bireyin ihtiyaçlarına ve semptomlarına bağlı olarak değişir. Tedavi genellikle uzun vadeli ve disiplinli bir yaklaşım gerektirir. Ancak, erken tanı ve uygun tedavi ile birlikte, yeme bozukluğu olan bireylerin sağlıklı bir yaşam tarzına geri dönme şansı vardır.

Sonuç

Yeme bozuklukları, bireyin yaşamını ciddi şekilde etkileyen ve tedavi edilmezse hayati tehlikelere yol açabilen karmaşık psikolojik rahatsızlıklardır. Ancak, erken tanı ve uygun tedavi ile birlikte, yeme bozukluklarıyla başa çıkılabilir ve sağlıklı bir yaşam tarzına geri dönülebilir. Toplum olarak, bu konuda farkındalığı artırmak, destek sağlamak ve stigmatizasyonu azaltmak önemlidir, böylece etkilenen bireylerin kendilerini desteklenmiş ve anlaşılmış hissetmeleri sağlanabilir.