İslam'da Şizofreni Tedavisi: Manevi ve Psikolojik Yaklaşımlar

İslam’da iman, kişinin Allah’a olan inancını ifade etmekle kalmaz; aynı zamanda bu inancı hayatının her alanında bir rehber olarak benimsemesini sağlar. İman yoluyla, bireyin şizofreni gibi karmaşık bir ruhsal rahatsızlık karşısında yaşadığı korku, yalnızlık, çaresizlik ve belirsizlik duyguları anlam kazanır. İnanç, bu zorluklar karşısında bireyin içsel gücünü ortaya çıkararak ruhsal bir direnç ve huzur sağlayabilir.

Teslimiyet ise, bireyin yaşadığı durumu Allah’ın takdiri olarak kabul edip, kontrolü tamamen O’na bırakması anlamına gelir. Özellikle kontrol kaybı hissi, halüsinasyonlar ve gerçeklikten kopma gibi şizofreni belirtileri karşısında teslimiyet, bireyin kaygılarını hafifletir ve içsel dengesini yeniden kurmasına yardımcı olur.

Bilimsel çalışmalar, inanç sistemine sahip bireylerin zihinsel rahatsızlıklarla başa çıkarken daha yüksek umut düzeyine ve dayanıklılığa sahip olduklarını göstermektedir. Örneğin, Irawati ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada, Müslüman hastaların hastalıklarını inanç aracılığıyla anlamlandırdıkları ve iyileşme sürecinde umutlarını korudukları belirlenmiştir (Irawati et al., 2023).

Namaz, yalnızca fiziksel bir ibadet değil; zihinsel odaklanma, kalp ritmini düzenleme ve Allah ile derin bir bağ kurma imkânı sunan bir ibadettir. Namaz sırasında tekrar eden hareketler, düzenli nefes alışverişi ve zihinsel konsantrasyon sayesinde birey stres ve kaygılardan arınabilir. Bu durum, şizofreniyle mücadele eden bireyler için bir tür zihinsel arınma ve içsel sükûnet kaynağı olabilir.

Dua ise bireyin iç dünyasını Allah’a açtığı, ruhsal destek bulduğu ve umutlarını tazelediği bir iletişim biçimidir. Dua eden kişi, yaşadığı acıları ifade etme, yalnızlık hissinden uzaklaşma ve geleceğe dair inancını koruma imkânı bulur. Bu süreç, bireyin tedaviye olan inancını güçlendirir ve moral desteği sağlar.

Dwidiyanti ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada, İslami spiritüel farkındalık uygulamalarının (dualar, zikirler, tevekkül bilinci) özellikle öfke kontrolü ve öz-yeterlik üzerinde olumlu etkiler yarattığı belirlenmiştir (Dwidiyanti et al., 2021).

İslami değerlere dayanan psikolojik danışmanlık yöntemleri, Müslüman toplumlar içerisinde giderek daha fazla kabul görmekte ve uygulanmaktadır. Bu danışmanlık türü, geleneksel psikoterapi tekniklerini Kur’an ayetleri, hadisler ve İslami ahlaki değerlerle birleştirerek, hem profesyonel hem de dini kimlikle uyumlu bir iyileşme süreci sunar.

Bu yaklaşımlar, bireyin yaşadığı travmaları günah algısı, sabır, kader ve tövbe kavramları çerçevesinde anlamlandırmasına yardımcı olarak psikolojik iyileşmeyi destekler. MDPI’da yayımlanan bir çalışmada, İslami değerlere dayalı terapilerin şizofreni hastalarında içsel tutarlılığı ve bağ kurma hissini artırdığı gösterilmiştir.

Destek grupları da bu sürecin tamamlayıcı bir parçasıdır. Benzer deneyimleri yaşamış bireylerin bir araya gelerek duygu paylaşımı yapmaları, yalnızlık hissini azaltır ve sosyal bağlılık duygusunu pekiştirir. Manevi ve sosyal destek sunan danışmanlık merkezleri, bu bağlamda büyük önem taşır.

İslam, tıbbi tedaviyi teşvik eder ve ilaçları Allah’ın kullarına sunduğu birer şifa aracı olarak kabul eder. Peygamber Efendimiz’in “Her hastalığın bir şifası vardır” hadisi, tedavi arayışını destekleyen temel referanslardan biridir. Şizofreni gibi ciddi ruhsal rahatsızlıklarda, ilaç tedavisi genellikle semptomların kontrolü için ilk adımdır.

Ancak yalnızca ilaç tedavisine dayalı bir yaklaşım, bireyin manevi ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalabilir. Bu noktada, tıbbi tedaviyle birlikte sürdürülen manevi destek uygulamaları ön plana çıkar. Nurhayati ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada, İslami mindfulness temelli bir mobil uygulamanın ilaç kullanımına bağlılığı artırdığı ve ruhsal iyileşmeyi desteklediği belirlenmiştir (Nurhayati et al., 2021).

İslam’da aile, bireyin en önemli destek kaynağıdır. Zihinsel hastalık yaşayan bir bireyin sabırla, anlayışla ve merhametle karşılanması gerektiği vurgulanır. Aile üyeleri, sadece fiziksel bakım sağlamakla kalmaz; bireyin ruhsal olarak da güçlü kalmasına destek olur.

Şizofreni gibi hastalıkların damgalanmaması ve bireylerin sosyal yaşamdan dışlanmaması büyük önem taşır. Komşuluk ilişkileri, cemaat dayanışması ve sosyal destek sistemleri, bireyin kendini güvende ve değerli hissetmesine yardımcı olur. İran’da Baloch etnik grubu üzerinde yapılan bir araştırma, sosyal önyargıların tedaviye erişimi geciktirdiğini ortaya koymuştur (Darban et al., 2023). Bu nedenle camiler, dini liderler, sivil toplum kuruluşları ve sağlık profesyonelleri birlikte hareket ederek toplumsal farkındalığı artırmalıdır.

İslam, şizofreni tedavisine biyolojik, psikolojik, manevi ve sosyal boyutları bir arada ele alan bütüncül bir yaklaşım sunar. İman ve teslimiyet, ibadetlerin huzur verici etkisi, İslami psikolojik danışmanlık, tıbbi tedaviyle birlikte uygulanan spiritüel destekler ve toplumun koruyucu kucaklayıcılığı; bu yolculukta hastaya rehberlik eden temel unsurlardır.

Bu yaklaşım, yalnızca semptomları hafifletmekle kalmaz, aynı zamanda bireyin içsel gücünü keşfetmesini, iyileşme sürecine umutla bağlanmasını ve toplumla sağlıklı bir ilişki kurmasını da hedefler. Bu şekilde, şizofreniyle mücadele eden birey, yalnız olmadığını hisseder ve yaşam yolculuğuna yeniden güç kazanmış şekilde devam edebilir.

Ailenin ve toplumun destekleyici rolü, sadece kriz anlarında değil, hastalığın her aşamasında sürdürülmelidir. Bu süreçte aile üyelerinin bilinçli ve sabırlı olması, hastanın güvenli bir ortamda kendini ifade etmesine olanak tanır. Aynı zamanda, eğitim programları ve bilgilendirici seminerler aracılığıyla aileler ve toplum, şizofreni hakkında doğru bilgiye sahip olabilir, yanlış inanış ve önyargılardan arınabilir. Toplum içinde farkındalık arttıkça, hastaların sosyal katılımı desteklenir ve izolasyon riski azalır. Bu kapsamda, genç yaşlardan itibaren psikolojik sağlığın önemi üzerine verilen dini ve kültürel eğitimler, bireylerin hem kendilerini hem de çevrelerindeki kişileri daha anlayışlı ve duyarlı kılabilir. Böylece, İslam perspektifinde aile ve toplum, şizofreniyle mücadelede hem şefkat hem de bilgi temelli bir rehberlik sunarak hastanın iyileşme yolculuğunu güçlendirir.